بسم الله الرحمن الرحیم

امپراتوري هون :
 
قديمي ترين نشان كه ازتركان باستاني دردست است مربوط به حضور وفعاليت قبايلي است كه در مرز هاي چين مستقر بوده اند ومنابع چيني آنان را (( هيونگ – نو))(هون)مي ناميدند.(نياكان احتمالي تركان در شمال چين زندگي مي كردند) امپراتوري هون (به معني انسان) نخستين  امپراتوري  صحراگرد ترك به شمار مي رود و تاريخ تركان آسيا با پيدايش امپراتوري هون ها آغاز مي گردد(فرهنگ ملي ترك ص 28) در قرن سوم قبل از ميلاد اين قوم به صورت ملّتي قوي در آمده بوده اند.
هون ها درقرن پنجم ميلادي به رهبري آتيلا اروپا را فتح نمودند.دراتحاديه هون غيراز تركان  قبايل وابسته به اقوام مغول و تونقوز وتبتي و چيني نيز شركت داشته اند امازبان تركي در اين اتحاديه زبان غالب بوده ورهبر اين  اتحاديه  به حساب مي آيند.تئومن و فرزندش موتون (مته)(تانهوي ) ازفرمان روايان مقتدرترك بوده اند.از ويژگي زباني هون ها اطلاع  چنداني در دست  نيست چرا كه نخستين آثار برجسته مكتوب زبان تركي به تشكيل دولت (( گؤگ ترك )) ( ترك آسماني) همزمان با دوره ي حاكميت ساسانيان در ايران مربوط است. علاوه برآثارنوشتاري تركي به خط گؤگ ترك ميتوان از خط برهمايي يادكرد كه اين خط عمدتاً شامل متون ديني جهت تبليغ آيين بودائي درميان تركان بوده و نيزآثاري به خط اويغوري كه برگرفته ازخط سغدي بوده است و سرانجام پس از نفوذ اسلام در تركستان خط عربي رايج گشت.